Geschiedenis Leeuwarderadeel
Wat wij Leeuwarderadeel noemen, is slechts het noordelijk deel van wat vroeger met die naam werd aangeduid.
Voor 1944 behoorde tot de gemeente Leeuwarderadeel ook het zuidelijke deel van de tegenwoordige gemeente Leeuwarden, met de dorpen Wirdum, Wytgaard, Huizum, Goutum, Swichum, Hempens en Teerns en ook nog de dorpen Lekkum, Miedum en Snakkerburen. Nog verder terug, tot in de vijftiende eeuw, behoorde zelfs het stadsgebied van Leeuwarden tot Leeuwarderadeel.
Oorspronkelijk bestond de gemeente uit drie delen. Met een moeilijk woord noemden ze dat trimdelen. Zo was er een noordelijk, een middelste en een zuidelijk trimdeel.
Bij de samenvoeging in 1435 van Oldehove, Nijehove en Hoek tot de stad Leeuwarden, verloor de toenmalige grietenij Leeuwarderadeel zijn middendeel en werd Leeuwarden verenigd onder één stadsrecht. De delen werden trimdelen genoemd, wat niets anders betekent dan derde deel.
Na een referendum onder de bevolking is de gemeente Leeuwarderadeel in 2018 gefuseerd met de gemeente Leeuwarden, waarmee Leeuwarderadeel als zelfstandige gemeente feitelijk ophield te bestaan.
Gemeentehuis
Op 1 januari 1944 werd tijdens de Duitse bezetting het zuidelijk trimdeel (Huizum) aan Leeuwarden toegevoegd. Sindsdien omvat de gemeente Leeuwarderadeel de dorpen Stiens, Jelsum, Cornjum, Britsum, Finkum, Hijum en Oude Leie. Het oude gemeentehuis van Leeuwarderadeel stond oorspronkelijk in Huizum. Dat bleef zo, totdat op 1 maart 1965 het nieuwe gemeentehuis in Stiens klaar was. Na de fusie met Leeuwarden in 2018 verloor het gemeentehuis haar oorspronkelijke functie en werd het verbouwd tot appartementen en multifunctioneel centrum.
Zeewering
De weg Leeuwarden-Stiens is een hele oude weg. In het jaar 1000 kon je al gebruik van deze weg maken. Het is een zware zeewering, beter gezegd een dijk geweest, die het gebied tegen het vrij naar binnen stromende water moest beschermen. Ten oosten van deze weg noemen we het Oudland. In het westen ligt het Nieuwland.
Dorpen
Rijdend vanaf Leeuwarden is Jelsum het eerste dorp in de gemeente. Een gebied met vrij veel bebossing. En in die bebossing staat een van Friesland’s oudste state: het landgoed Dekema state. Deze state is in 2001 helemaal gerestaureerd. Aan het eind van de jaren 90 zijn de tuinen bij de state aangelegd. Ga je verder naar noorden dan kom je in Koarnjum. In dat dorp vind je het gerestaureerde Martenastate met zijn prachtige tuin. Het volgende dorp is Britsum. Dit dorp is het twee na grootste van de gemeente. Ten noorden van de grootste woonkern Stiens liggen de dorpen Feinsum, Hijum en Alde Leie.
Links voor meer informatie over Leeuwarderadeel:
Acht eeuwen geschiedenis van Leeuwarderadeel
Overzicht van grietmannen en burgemeesters van Leeuwarderadeel (1242-heden)
Documentatiestichting Leeuwarderadeel
Website van de gemeente Leeuwarderadeel
Grietenijkaart Leeuwarderadeel Schotanus Atlas (c. 1720)
Nieuwe Atlas van de provincie Friesland (kaart Leeuwarderadeel 1847)
Registers van Personele Impositie 1578, w.o. Leeuwarderadeel (pdf-file)
Rekening van de Ontvanger-Generaal van de kloosteropkomsten in Friesland 1606/07, w.o. Leeuwarderadeel (pdf-file)
Graf- en andere opschriften Leeuwarderadeel
Schoolmeesters in Leeuwarderadeel